پوست نوزادان (تازه متولد شده) دارای ساختار اپیدرمی نازک‌تر (حدود ۲۰-۳۰٪ نازک‌تر از بزرگسالان)، چسبندگی کم‌تر بین اپیدرم و درم، و تولید ملانین محدود است. این ویژگی‌ها پوست را مستعد از دست دادن آب ترانس اپیدرمال (TEWL)، تحریک پذیری و جذب سیستمیک مواد شیمیایی می‌کند.

فوم‌های شستشوی نوزاد باید با ملاحظات فیزیولوژیک پوست نوزاد و بیوشیمی سد پوستی طراحی شوند، پوست نوزادان بسیار نازک، حساس و مستعد خشکی و تحریک است، بنابراین انتخاب یک فوم شستشوی مناسب برای آنها اهمیت زیادی دارد. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌های یک فوم شستشوی ایده‌آل، مزایای آن نسبت به صابون‌های معمولی و نکات مهم هنگام خرید می‌پردازیم.

چرا فوم شستشوی نوزاد بهتر از صابون معمولی است؟

🔹 pH متعادل: پوست نوزاد کمی اسیدی (pH حدود 5.5) است، درحالی که صابون‌های معمولی قلیایی هستند و می‌توانند باعث خشکی و حساسیت شوند. فوم شستشوی مخصوص نوزادان، pH خنثی یا نزدیک به پوست دارد.
🔹 فاقد مواد تحریک‌کننده: فوم‌های شستشوی خوب، بدون پارابن، SLS، الکل و عطرهای مصنوعی هستند.
🔹 ملایم و بدون سوزش چشم: فرمولاسیون این محصولات طوری طراحی شده که در صورت تماس با چشم، سوزش ایجاد نمی‌کند.
🔹 حالت فومی و پاک‌کنندگی ملایم: به‌راحتی کثیفی و چربی پوست را بدون آسیب زدن به لایه محافظتی پوست (میلین) پاک می‌کند

ویژگی‌های یک فوم شستشوی خوب برای نوزاد

✅ حاوی مواد طبیعی و مرطوب‌کننده (مانند آلوئه ورا، جوجوبا، گلیسیرین)
✅ بدون مواد شیمیایی مضر (پارابن، فتالات، سولفات‌های قوی)
✅ تست شده توسط متخصصان پوست کودکان (Hypoallergenic)
✅ بسته‌بندی بهداشتی (ترجیحاً پمپی برای جلوگیری از آلودگی)

بررسی علمی فوم شستشوی نوزاد: ترکیبات، مکانیسم اثر و ملاحظات بالینی

مقدمه

پوست نوزادان (نوزادان ترم) دارای ساختار اپیدرمی نازک‌تر (حدود ۲۰-۳۰٪ نازک‌تر از بزرگسالان)، چسبندگی کم‌تر بین اپیدرم و درم، و تولید ملانین محدود است. این ویژگی‌ها پوست را مستعد از دست دادن آب ترانس اپیدرمال (TEWL)، تحریک پذیری و جذب سیستمیک مواد شیمیایی می‌کند.

فوم‌های شستشوی نوزاد باید با ملاحظات فیزیولوژیک پوست نوزاد و بیوشیمی سد پوستی طراحی شوند

۱. ترکیبات کلیدی در فرمولاسیون علمی فوم شستشوی نوزاد

الف) عوامل پاک‌کننده (Surfactants)

• سورفکتانت‌های ملایم:

  • آمفوتریک: Cocamidopropyl Betaine (CAPB)

  • غیریونی: Decyl Glucoside, Lauryl Glucoside

  • مزیت: کاهش کشش سطحی بدون آسیب به لیپیدهای بین سلولی (حذف انتخابی آلودگی)

• اجتناب از سورفکتانت‌های قوی:

  • سدیم لوریل سولفات (SLS) باعث تخلیه لیپیدهای پوستی و افزایش TEWL می‌شود.

ب) تنظیم‌کننده‌های pH

• پوست نوزاد: pH ~5.5 (اسیدیته سطحی به دلیل حضور فیلم اسیدی متشکل از سبوم و اسیدهای آمینه)

• فرمولاسیون ایده‌آل: pH بین ۴.۵-۶.۵ برای حفظ سد پوستی و جلوگیری از رشد باکتری‌های پاتوژن (مانند استاف اورئوس).

ج) مواد مرطوب‌کننده و نرم‌کننده

• هومکتانت‌ها: گلیسیرین (جذب رطوبت)، اوره (در غلظت‌های پایین)

• اوسمولیت‌ها: ترولامین (TEA) برای تنظیم اسمولالیته

• لیپیدهای ترمیم‌کننده: سرامیدها، کلسترول

د) مواد ضدتحریک

• پروویتامین B5 (Dexpanthenol): تسریع ترمیم پوست

• آلوئه ورا: مهار مدیاتورهای التهابی (IL-6, TNF-α)

۲. ارزیابی ایمنی و اثربخشی

الف) مطالعات بالینی

• مطالعه Draelos et al. (2020):

  • فوم‌های حاوی CAPB و گلیسیرین نسبت به صابون‌های معمولی کاهش ۴۰٪ در TEWL و افزایش ۲۵٪ در هیدراتاسیون پوست نشان دادند.

• مطالعه روی نوزادان نارس (NICU):

  • محصولات فاقد عطر و پارابن با pH 5.5، کاهش ۳۰٪ در درماتیت تماسی داشتند.

ب) تست‌های استاندارد

• Patch Test (طبق استاندارد OECD 439): ارزیابی تحریک‌پذیری

• Ocular Irritation Test: تأیید عدم سوزش چشم

۳. مقایسه با سایر محصولات شستشو

۴. ملاحظات ویژه برای نوزادان پرخطر

• نوزادان نارس (<37 هفته):

  • اجتناب از هرگونه محصول شستشو تا ترمیم کامل سد پوستی (معمولاً ۲-۴ هفته پس از تولد).

• نوزادان با اگزما یا درماتیت آتوپیک:

  • استفاده از فوم‌های حاوی سرامیدها و اسیدهای چرب ضروری

  ۵. نتیجه‌گیری علمی

  فوم شستشوی نوزاد باید:
  ✅ حاوی سورفکتانت‌های آمفوتریک/غیریونی برای پاک‌کنندگی ملایم
  ✅ pH بین ۴.۵-۶.۵ برای حفظ فیلم اسیدی پوست
  ✅ فاقد مواد مختل‌کننده سد پوستی (SLS، الکل، عطر)
  ✅ حاوی ترکیبات ترمیم‌کننده (سرامیدها، پانتنول)